Dünya Sağlık Örgütüne göre dijital bağımlılığın etkileri özellikle gençlerde alarm veriyor. Sosyal medya kullanımı beğeni sayıları, popülerlik yarışı ergenlerin özgüvenini alt üst ediyor.
Gözlerini ekrandan ayıramayan, yüz yüze iletişim kurmayan, odaklanma süreleri saniyelerle sınırlı bir nesil yetişiyor. Bir kitabın son sayfasına kadar okumak giderek zorlaşıyor.
Bilgisayar oyunlarına fazla zaman ayırmak
Bilgisayar oyunları, hızlı dopamin salınımı tetikleyerek anlık haz hissi yaratır. Ancak, bu sürekli dopamin dalgalanması, beynin ödül sistemini bozabilir. Oyun oynarken aldığınız haz zamanla azalır ve daha uzun süreler oyun oynama ihtiyacı hissedersiniz. Mesela, “sadece bir saat oyun oynayacağım” derken kendinizi saatlerce ekrana bakarken buluyorsanız, bu durum beyin için yıpratıcı hale gelir. Uzun vadede, problem çözme ve planlama gibi bilişsel beceriler zayıflayabilir.
Sürekli ekran kaydırma alışkanlığı
Ekranda sürekli kaydırma, beynin dikkat mekanizmasını zıt yönde çalıştırır. Hızlı geçişler ve farklı konular beynin odaklanma becerisini bozar. Instagram ya da TikTok gibi platformlarda videoları hızlıca geçmek, uzun süre konsantrasyon gerektiren aktivitelerde zorluk yaşatır. Beyin, “kolayca tüketilebilir bilgiye” alışır ve derinlemesine düşünme kapasitesini kaybeder.
Sosyal medyayı sürekli kontrol etmek
Sosyal medya bildirimleri, beynin dopamin sistemini sıklıkla uyarır. Her bildirimde bir ödül hissi yaşanır, ancak bu hissin sürekliliği tolerans geliştirir. Sonunda, daha fazla bildirim bekler ve bu nedenle uygulamaları sürekli kontrol edersiniz. Bu alışkanlık hem zaman kaybı hem de “hiçbir şeyi kaçırmama” kaygısı yaratır, anksiyeteyi tetikleyebilir.
İnternetsiz yaşayamama hissi
Dijital bağımlılık, kişinin internetsiz bir günü geçirememesine yol açar. Bu durum, beynin sürekli “bağlantıda olma” ihtiyacına alışmasından kaynaklanır. Mesela, telefonunuz kapandığında veya internete erişim olmadığında kendinizi huzursuz hissediyorsanız, bu dijital bağımlılığın bir işareti olabilir. Beyin, bu durumda “offline kalma” stresine karşı aşırı tepki verir.
Multitasking (Aynı anda birden fazla iş yapmak)
Birden fazla şeyi aynı anda yapmaya çalışmak, beynin özellikle prefrontal korteks bölgesini aşırı zorlar. Multitasking, odaklanma sürelerini kısaltır ve verimliliği düşürür. Mesela, bir yandan telefonunuza gelen mesajlara cevap verirken bir yandan bir toplantıyı takip etmeye çalıştığınızda, aslında iki işi de etkili bir şekilde yapamıyorsunuzdur. Bu durum, bilişsel yorgunluğu artırarak uzun vadede zihinsel tükenmişe neden olur.
