İnsanın vücudunu adeta bir orkestra şefi gibi yöneten beynimiz beyin sapı, limbik sistem ve neokorteks olmak üzere 3 bölümden oluşur.
Beyin sapı
En eski bölüm hayatta kalmak için tasarlanmış olan sürüngen beyin veya beyin sapıdır. Bu bölüm diğer birçok şeyin yanı sıra nefes almak, yutmak ve kalp atışları için gerekli hayati kontrol merkezlerini barındırır. Ayrıca açlık, cinsellik ve “savaş veya kaç” tepkilerini de teşvik eder. İçgüdüsel beyin; açlık, susuzluk ve cinsellik gibi beynin fiziksel ihtiyaçları yönlendiren doğal dürtülerinden sorumludur. Bu tamamen bilinç dışı süreçleri de içerir; sindirim sistemi ve dolaşım sisteminin düzenlenmesi buna örnektir.
Limbik sistem
İkinci bölüm limbik sistem derin beyin bölgesidir. Limbik sistemdeki korku ve arzu temelli duygular, sürüngen beynin içgüdüsel dürtülerine uyum sağlamak için evrimleşmiştir. Beyin korteksinin altına sıkıştırılmış olan kısım, limbik sistemdir. Duygularımızı, yemek ve seksle bağlantılı zevk hislerini ve kısa vadeli hafızayı barındırır. Burada iki özel bölge – talamus ve hipotalamus – ayrıca amigdala ve kısa süreli anıları kontrol eden hipokampüs yer alır.
Amigdala bir deneyimin uyandırdığı duygusal karşılığı temel alarak hangi anıların depolandığını belirler.
Hipokampüs kısa süreli hafızadan sorumludur ve uzun süreli depolama için bunları beyin korteksinin uygun kısımlarına gönderir. Alzheimer hastalığında özellikle bu etkilenir.
Limbik sistem kokuyu işleyen olfaktor koku siniri ile sıkı bir bağlantı halindedir. Bu nedenle belli kokular bazı güçlü duyguları tetikleyebilir.
Neokortekst (serebrum)
En son bölüm ise en geç gelişmiş olan neokortekstir: Aklın, karar vermenin ve üstün mantık yürütmenin bölgesidir. Sürüngen ve limbik beyinlerimiz bizi hayatta kalmak için ihtiyacımız olanı yapmaya yönlendirir. Neokorteks ise duygularımızı ve içgüdüsel dürtülerimizi bastırırken amaçlarımızı başarmak için aklı temsil eder. Süper beyin için en önemli olan, neokorteksin öz farkındalığın, öz iradenin ve seçimin merkezi olmasıdır, bu bizi beynin kullanıcısı ve potansiyel olarak ustası yapar.
Beynin büyük bir kısmını neokorteks veya serebrum oluşturur. Üst beyin olarak görevlendirilen bu kısım, bizim insan olmakla ilişkilendirdiğimiz birçok işlevden sorumludur: duyusal bilgiyi almak ve işlemek, öğrenmek, hafızanın, düşüncenin ve eylemin devreye girişi, aynı zamanda davranış ve sosyal bütünleşme. Neokorteks, beynin en yakın tarihte evrimleşmiş kısmıdır.
Beyin korteksinin işlevsel bölgeleri
Beyin korteksinin üç ana işlevsel bölgesi vardır: beş duyuyu almak ve işlemek için duysal bölgeler, isteğe bağlı hareketi kontrol etmek için motor bölgeler ve akıl, algı, öğrenme, hafıza ve üst düzey düşünme için ilişkilendirme bölgeleri.
Beyin korteksinin lobları
Beyin korteksi birçok farklı lobdan oluşur. Arka kısımda oksipital lobda beynin gözlerden aldığı bilgiyi aktardığı ve yorumladığı görsel korteks bulunur. Her iki yanlarda şakak bölgeleri bulunur. Burada hayatta kalmayı sağlayan ilkel, içgüdüler tarafından yönlendirilen duygular barınır: korku, arzu, açlık, seks vb. Duyma ve denge yetisi de burada kontrol edilir. Beynin bu bölgesi zarar gördüğünde veya doğru çalışmadığında kişi yemeğe veya cinselliğe karşı kontrol edilemez bir iştah duyabilir.
Pariyetal bölgeler ve görevleri
Şakak bölgesinin üstünde pariyetal bölgeler bulunur. Duyulardan gelen bilgi ve nerede bulunduğunuzu bilmenizi sağlayan mekânsal yönelme burada işlenir. En önde ise frontal bölge var. Frontal bölge motor kontrolü ve hareketi düzenler. Ayrıca toplum içindeki davranışlarımıza aracılık ederler. Eğer frontal bölge zarar görmüşse, örneğin bir tümör söz konusuysa kişi patolojik olarak utanmaz olabilir, aşırı teşhirci, hatta cinsel tacizci birine dönüşebilir. Davranışlarımızı kontrol eden bölge olduğundan saldırgan sinirli bir insana dönüşebilir.
Vücudumuzun CEO’su frontal bölge
Frontal bölge vücudumuzun CEO’sudur. Vücudu ve beynin diğer bölgelerini denetler. Dikkat planlama dürtü empati sağlar. Eğer bu bölge etkilenmişse dikkatsizlik, dürtüsellik, saçma davranışlar olur.
Beyincik
Beyin arka alttadır koordinasyon düşünce koordinasyonu ve işlem hızını belirler. Bu en arka bölge aslında prefrontal bölge ile direk ilişkilidir. Beyincik sorunu varsa işlem hızı düşer, öğrenme güçlüğü olur. Koordinasyon egzersizi ile beyinciği geliştirmek prefrontal korteksi de geliştirerek yargılama yeteneğimizi geliştirir.
