Çoğumuz beyin MR (manyetik rezonans) görüntülemesi raporunda “beyaz lekeler” terimini duymuştur. Bu beyaz lekeler, genellikle doktorlar tarafından “beyaz cevher lezyonları” olarak adlandırılır ve ilk duyulduğunda endişe yaratabilir. Peki, beyninizde bu beyaz lekelerin bulunması ne anlama gelir? Gerçekten ciddi bir durumun habercisi midir, yoksa daha yaygın ve önemsiz bir bulgu mu?
Beyaz cevher nedir?
Beyin, gri ve beyaz cevher adı verilen iki ana dokudan oluşur. Gri cevher, sinir hücrelerinin gövdelerini içerirken, beyaz cevher bu hücreler arasındaki iletişimi sağlayan sinir liflerini (aksonlar) içerir. Beyaz cevher, bu lifleri koruyan ve iletim hızını artıran miyelin adı verilen bir madde ile kaplıdır. Beyaz cevherdeki bu miyelin kılıfı, MR görüntülerinde beyaz renkte görünür.
Beyaz lekeler nedir ve nasıl oluşur?
Beyaz lekeler, beyaz cevherdeki anormal değişiklikleri ifade eder. Bu lekeler, çeşitli nedenlerle oluşabilir:
- Mikrovasküler Değişiklikler: Yaşlanma ile birlikte, beyin damarlarında küçük hasarlar meydana gelebilir. Bu durum, beyaz cevherde küçük lezyonlara yol açabilir ve bu lezyonlar MR görüntülerinde beyaz lekeler olarak görünebilir. Genellikle yaşa bağlı olarak ortaya çıkan bu lekeler, çoğu zaman ciddi bir sağlık sorunu teşkil etmez. Özellikle 45 yaş üzerinde bu lekeleri normal kişilerde de görebiliriz. Ama önemli olan bu lekelerin yoğunluğudur. Yani 45 yaş üzerinde 3-4 tane böyle beyaz leke görmemiz önemli bir bulgu değildir ama eğer bu lekeler çok fazla yaygın ise o zaman damarlarda erken başlayan sorunları işaret eder.
- Multipl Skleroz (MS): MS, merkezi sinir sisteminde miyelin kılıfına saldıran bir otoimmün hastalıktır. Bu durum, beyaz cevherde lezyonlara yol açar ve beyaz lekeler olarak görülür. MS gibi nörolojik hastalıklar, bu tür lezyonların oluşmasının önemli bir nedeni olabilir. Eğer yaşınız 20-40 arasında ise ve betinde beyaz lekeler görüşmüş ise bu lekelerin mutlaka daha ayrıntılı incelenmesi gerekir. Bunun için MR tetkikinizin kontrastlı yani ilaçlı şekilde tekrarlanması gerekiyor. Eğer bu lekeler ilaç tutuyorsa o zaman aktif bir beyaz cevher lezyonu akla gelmeli ve en sık da MS düşünülmelidir.
- Migren: Bazı migren hastalarında, özellikle kronikleşmiş sık Başağrısı atakları olanlar veya çok sık ağrı kesici kullanan migrenlilerde beyaz cevherde küçük lezyonlar oluşabilir. Migren ile bu beyaz lekelerin varlığı arasında bir bağlantı olabilir, ancak bu lezyonlar genellikle zararsızdır.
- Kronik Hipertansiyon: Yüksek tansiyon, beyin damarlarına zarar vererek beyaz cevherde lezyonlara neden olabilir. Bu durum, özellikle uzun yıllar boyunca kontrol altına alınmamış yüksek tansiyonu olan kişilerde daha yaygındır.
- Diğer Nedenler: Beyaz lekeler ayrıca diyabet, sigara kullanımı, uyku apnesi gibi diğer kronik durumlarla da ilişkili olabilir. Son dönemde yaşadığımız Covid-19 döneminde beyin etkilenmesine bağlı beyaz cevher tutulumları da dikkati çekmektedir.
Beyaz lekeler tehlikeli mi?
Beyin MR’ında beyaz lekeler görmek, her zaman tehlikeli bir duruma işaret etmez. Ancak, kişinin yaşı, beyaz lekelerin sayısı, boyutu ve dağılımı önemlidir. Doktorlar, beyaz lekeleri değerlendirirken hastanın genel sağlık durumu, yaşı, mevcut yakınmaları ve diğer risk faktörlerini dikkate alır.
Eğer beyaz lekeler yaşa bağlı değişikliklerden kaynaklanıyorsa, genellikle zararsızdır. Ancak, MS gibi daha ciddi durumların belirtisi olabileceği için, özellikle nörolojik yakınmalar (örneğin, güçsüzlük, denge problemleri, görme bozuklukları) varsa, daha ayrıntılı bir inceleme gerekebilir.
