Felç mutlaka sadece güçsüzlük anlamına gelmiyor. Tıkanan damar ne kadar büyük ise o kadar ses getirir. Örneğin beynin üçte ikisini ünü besleyen ana damar tıkanırsa güçsüzlük kaçınılmazdır. Kan en fazla hareket alanlarını sular o yüzden en sık güçsüzlük olur. Beyinde hasar ne kadar genç yaşta olursa beyin hasarı o kadar iyi tamir edebiliyor. Beynin bir nöroplastisite dediğimiz tamir cevabı var. Beyni o hareketi yapmaya tekrar alıştırmak gerekiyor bu da işte fizik tedavi ile başarılıyor.
Felç denildiğinde gözümüzün önüne sıklıkla konuşamayan yatalak bir hasta gelir. Aslında felcin çok da kolay fark edilmeyen ama fark edilmesi gerekip bir an önce hastanın doktora götürülmesi gereken belirtileri vardır. İlk belirti en sık rastladığımız vücudun yarısında güçsüzlük ve uyuşma; kolunu bacağını kaldıramama hissizlik yakınması ile geliyor. Eğer bu durum aniden ortaya çıkmışsa ya beyni besleyen bir damar tıkanmıştır ya da daha az olasılıkla beyinde bir kanama ortaya çıkmıştır. İkinci sık rastladığımız yakınma hastanın konuşmasında zorluk çekmesidir. Hastada ya kelimeler anlaşılmaz bir şekilde çıkıyor veya doğru kelime çıksa bile bunu telaffuz edememe, dilin dönmemesi, peltek konuşma olabiliyor. Bir de tabii en vahim tarafı karşınızdaki kişinin sizin söylediklerinizi anlamamasıdır. Bu şikâyetler olduğunda beynin sol tarafından bir felç geçiriyor olabilir çünkü konuşma merkezimiz beynimizin sol tarafındadır.
Felç dediğimizde aklımızdan çıkarmamamız gereken bu olayın ani olması yani biraz önce hiçbir şey yokken aniden farklı yeni bir olay felci aklımıza getirmeli.
Yine hastalarda ani baş dönmesi, çift görme ve dengesizlik görülebilir. Güçsüzlük ve konuşma bozukluğu dediğimizde beynin öndeki yarımkürelerinin hastalığından bahsediyoruz. Bir de beyin sapı var beyin sapı da çok önemli bir bölge. Bu bölge felç nedeniyle etkilendiğinde yine aniden hastada baş dönmesi, çift görme olabilir. Hasta nesneleri çift görebilir veya yürürken dengesini kaybedebilir. Baş dönmesinden veya etrafının dönmesinden yakınabilir. Bu yakınmalar beyin sapı etkilendiğini gösteriyor.
Tabi her başımız döndüğünde hemen bir hastaneye gitmek mantıklı değil, bazen oturduğumuz yerden ani kalkarken baş dönmelerimiz olabilir. Hemen bir acile gitmek gerekmez, bu felç değildir. Ama bunları bilmek lazım. Daha önce yaşamadığınız bu şikâyet aniden oluyor ve şiddetli devam ediyorsa acile gitmek gerekir. Bulantı ve kusma, baş dönmesi ve dengesizliğe çok sık eşlik eden bir durumdur. Bir kişi aniden dengesizleşiyor ve kusmaya başlıyorsa ilk akla gelecek şey midede bir sorun olmamalı, ilk akla gelecek şey beyinde bir sorun var olmalı, felç geçiriyor olabilir diye düşünmek lazım. Kusma sıklıkla fışkırır tarzda yoğun bir kusmadır.
Baş ağrısı, özellikle hayatın en şiddetli baş ağrısı, sanki beyinde bir bomba patlıyor gibi bir ağrı yine felci akla getirmeli. O zamana kadar çektiğimiz ağrılara hiç benzemeyen “İlk kez böyle bir ağrı yaşıyorum.” şeklinde ifade edilen şiddetli tipte ani baş ağrısından bahsediyoruz. Bu da felcin bir belirtisi olabilir. Hatta özel tipte bir beyin felci beyinde anevrizma dediğimiz baloncuğun patladığını bize hatırlatmalıdır.
Felç hastaları çoğu zaman örneğin kalp krizinden farklı olarak yaşadığı sorunu anlatamayabilir. Konuşma ve anlama problemi çeken bir hasta problemini dile getirmekte zorlanabilir. Bu hastalarda yanındaki kişinin hastalık hakkındaki farkındalığı bilgisi o kişinin hayatını kurtarabilir.
Bir de geçici felç atağı dediğimiz beyinde aslında bir damar tıkanıklığı oluyor ama kan akımı çok etkilenmediği için zamanla tıkanan damar açılıyor ve şikâyetler düzeliyor. Ama bu bizim için aslında bir alarm belirtisi, hasta geçici konuşma bozukluğu, geçici güçsüzlük yaşadı ise doktora gitmeyeyim diye düşünmemeli en yakın merkeze başvurmalı çünkü bu olaya sebep olan faktörler gösteriyor ki ilk haftalarda daha büyük bir felç geliyor ve bu yaşanan bir ön haberci. Yani bu şikâyetler hasta için bir şans ve bir uyarı mesajı. Bu mesajı fark edip önlemleri almalıyız ki daha ciddi bir felaketten korunabilelim.
Felç belirtileri
- Ani tek taraflı kol ve bacakta güçsüzlük ve / veya hissizlik
- Ani konuşmada peltekleşme, veya konuşamama, anlama güçlüğü
- Ani çift görme, görme bulanıklığı
- Ani baş dönmesi, dengesizlik, bulantı, kusma
- Ani başağrısı, şuurun etkilenmesi
- Ani başlayan davranış değişiklikleri saldırganlık veya içe kapanma
- Ani başlayan idrarını tutamama
- Ani başlayan algılama güçlüğü, hesap yapamama
Bütün bu belirtilerin farkındaysak beklememeli, vakit kaybetmeden ambulansı aramalıyız. Acil ambulans hizmetleri felç hastalarına müdahale edebilecek en yakın inme merkezlerini ayrıntılı biliyorlar. Bu nedenle kendi aracınızla değil acil ambulans yolu ile hastaneye ulaşmak en doğru yol alacaktır.
