Erişkinlerin yaklaşık %35’i gereğinden daha az uyuyor. Bu da uyku haplarının bu kadar popüler olmasının bir sebebi. Ancak, uyku hapları, fiziksel bağımlılık riski, kazalar ve nihai olarak toleranslı olma yani artık etkilerini kaybetme riskini içeren ciddi dezavantajları da beraberinde getirir.
Uykuya yardımcı bitki ekstreleri
Bazı bitki kaynaklı ekstrelerin, sağlıklı uykunun güvenli bir şekilde sağlanmasına yardımcı olduğu bulundu. Melisa otu, adaçayı ve apigenin (papatya içinde bulunan bir bileşen). Bu bitkiler bir araya geldiğinde, sağlıklı uyku düzenlerini geri kazanmaya yardımcı olmak için beyindeki çoklu uyku merkezleri üzerine etki gösterirler.
Melisa otu anksiyete yakınmalarını ortadan kaldırıyor
Hafif ve orta seviyede anksiyete bozuklukları ve uyku bozuklukları olan insanlarla gerçekleştirilen bir çalışmada, melisa otu ile takviye edilenlerin %85’inin uykusuzluk için tam bir remisyon sağlandığı ve %70’inin anksiyete yakınmalarını tamamen ortadan kaldırdığı gösterilmiştir. Bu takviyeler daha kolay uykuya dalma ve uyku kalitesini artırmalarına, restoratif ve sağlığı teşvik edici dinlenmeye yardımcı olabileceğini göstermektedir.
Uyku hapları ile ilgili sorunlar
Her 3 yetişkinden 1’i yetersiz uyuyor. Yetersiz uyku artan obezite, depresyon, demans, tip II diyabet ve kalp hastalığı gibi kronik sağlık sorunları ile ilişkilendirilmiştir. Yeterli uyku alamamak, kafein tüketimi, stres, anksiyete ve uyku bozuklukları gibi birçok faktörden etkilenebilir. Bu sorun yaş artışıyla daha da kötüleşir, yetişkinlerin yaklaşık %40’ı bir tür uyku şikayetinden muzdariptir.
Uyku ilaçları bir dizi sorunla birlikte gelirler
Yaşlandıkça hormonlarda meydana gelen değişiklikler ve reçete edilen bazı ilaçlar, uykusuzluk ve düşük uyku kalitesi ile bağlantılıdır. Klasik uyku ilaçları oldukça popülerdir ancak bir dizi sorunla birlikte gelirler. Bir grup ilaç olan benzodiazepinler, gama-aminobütirik asit (GABA) adı verilen sakinleştirici bir nörotransmitterin etkisini artırarak çalışır. Bu kaygı azalmasına, kasların gevşemesine ve sedasyona neden olur.
Bu sınıftaki yaygın ilaçlar arasında Valium®, Xanax® ve Klonopin® bulunmaktadır. Fakat bu ilaçlar çok fazla sedasyona neden olabilir. Bu da sabahları “akşamdan kalma” etkisi yaratır. Daha da kötüsü, kullanıcılar düzenli kullanımda bağımlı olabilir. Dozlar arttıkça, doz aşımı bir olasılık haline gelir. Ambien® ve Lunesta® gibi daha yeni uyku hapları, sedatif, anti-anksiyete etkileri oluşturmak için beyindeki GABA reseptörleri ile etkileşime girerek çalışır.
Bağımlılığa neden olabilirler
Bağımlılık riski biraz daha düşük olsa da düzenli kullanım hala bağımlılığa neden olabilir. Bu ilaçların birçok kullanıcısı, ertesi gün, düşük zihinsel performansa neden olabilecek ve düşmeler gibi yaralanma riskine neden olabilecek bir “zombi” etkisinden şikayetçidir.
En yeni uyku yardımcısı sınıfı, oreksin reseptörü antagonistleri, GABA sinyallemesini artıran yukarıda belirtilen ilaçlardan farklı çalışır. Beyindeki orexin sistemi uyanıklığı kontrol eder. Bu nedenle, oreksin reseptör antagonistleri uykuyu arttırır.
Oreksin reseptörü antagonistlerinin kullanıcıları, en etkili uyku yardımcıları gibi, bir “akşamdan kalma” etkisine ve fiziksel bağımlılık potansiyeline maruz kalırlar.
Sağlıklı bir alternatif
Melisa otu, nane ailesinde, beyindeki GABA nörotransmitter aktivitesini artıran, ancak benzodiazepinler ve diğer uyku haplarından farklı bir mekanizma ile çalışan bir bitkidir. Rosmarinik asit dahil melisa otundaki bileşiklerin normalde GABA’yı bozan enzimi inhibe ettiği bulunmuştur. Bu, uyku arttırıcı ve kaygı azaltıcı bir etkiyi desteklemek için GABA seviyelerini yüksek tutar.
Çiçekli bitki papatyası uzun zamandan beri doğal bir uyku yardımcısı olarak kullanılmıştır. Bu etkinin bir kısmı, GABA arttırıcı aktivitesine de atfedilebilir. Ancak papatya ve onun aktif bileşenleri, özellikle besin apigeni, uykuyu daha da ilerletmek için ek mekanizmalar ile etki edebilir.
Bilgisayar tabanlı gen ekspresyon analizi, apigenin profilinin bir oreksin reseptör antagonistine benzer olduğunu ve bu nedenle benzer bir şekilde çalışabileceğini buldu. Apigenin, beynin uyanıklık merkezlerinde yapılan, uyanıklığı teşvik eden bir bileşiktir. Apigenin olabilen bir orexin blokeri uyanıklığı azaltır ve uykuyu arttırır.
