Ketojenik beslenme ve Nörolojik hastalıklar ilişkisi

Keto beslenme düzeni beynin sağlıklı çalışması için oldukça etkilidir. Epilepsi, migren ve diğer başağrıları, unutkanlık olgularında işe yarar.

Aslı hanım 20 yaşından bu yana epilepsi teşhisi ile sık tekrarlayan nöbetlerle uğraşıyordu. Denediği her ilaç sonunda başarısız oldu. Ve iki beyin ameliyatı nöbetleri kontrol edemedi.

Böyle bir hastada ketojenik beslenme dediğimiz yüksek yağ içeren ancak karbonhidratları ve proteini büyük ölçüde sınırlayan bir diyetin çok işe yarayabileceği artık bilimsel olarak kanıtlandı.

Aslı hanımda da bu beslenme düzenine başlandı. Geçiş zorluydu. “Aman Allahım, ekmek yok mu? Şeker yok mu?’” diye ağladığını hatırlıyor 53 yaşındaki Aslı hanım. “Ama mucize şu ki diyete başladığım günden beri hiç nöbet geçirmedim.”

Epilepsili hastalarda nöbetleri önlemek için ketojenik veya keto diyetini kullanmak yeni değil; ilk başarılı kullanım 1920’lerin başında bildirildi. Yeni ve daha iyi nöbet önleyici ilaçlar daha kolay bulunabilir hale geldikten sonra gözden düştü. Daha sonra tedavisi zor epilepsili çocuklara odaklanan araştırmalarla 1990’larda diyete ilgi yeniden ortaya çıktı. Diyetin nöbetleri nasıl kontrol ettiğine dair kesin mekanizma bilinmemekle birlikte, karaciğerin yağları yağ asitlerine ve keton cisimlerine, beyne geçebilen ve yakıt olarak kullanılan ve antikonvülsanlar olarak hareket edebilen kimyasallara dönüştürdüğü belirtiliyor.

Diyetin etkinliğine dair kanıtlar artmaya devam ediyor. Journal of Clinical Neurology’de yayınlanan 12 çalışmanın 2015 tarihli bir meta-analizi, klasik keto diyetini uygulayan yetişkin hastaların yaklaşık yarısının nöbetlerde en az yüzde 50’lik bir azalma gözlemledi. Keton cisimleri üreten her tür diyet ketojenik olarak kabul ediliyor. Normalde, vücudun birincil yakıt kaynağı glikozdur ve bu karbonhidratlardan (meyve, sebze ve tahılların yanı sıra soda ve tatlılardan) gelir. Oruç tuttuğumuzda, vücudumuz, özellikle de karaciğerlerimiz, depolanmış yağları hücrelerin çalışmasını sağlamak için enerji olarak ketonlara dönüştürerek kendi yakıtını üretir.

Nutrients’teki 2021 incelemesine göre, ketojenik bir diyet migren ataklarının sıklığını ve yoğunluğunu azaltabilir. 2018’deki diğer araştırmalar, diyetlerin küme baş ağrılarını azalttığını gösteriyor. 2021’de Alzheimer’s Research & Therapy’de yayınlanan küçük bir çalışmada, Yeni Zelanda’daki araştırmacılar ketojenik diyetlerin Alzheimer semptomları üzerinde olumlu bir etkisi olabileceğini gösterdi.
2018’de Hareket Bozuklukları’nda yayınlanan 44 hasta üzerinde yapılan bir çalışmada, iki ay boyunca diyet uygulayanlarda idrar sorunları, ağrı, yorgunluk, gündüz uyku hali ve bilişsel bozukluk gibi motor olmayan semptomlarda yüzde 41 iyileşme görüldü.

Aslında tüm bu hastalıkları birbirine bağlayan şey mitokondriyal disfonksiyondur. Mitokondri, nöronlar da dahil olmak üzere hücrelerde enerji üreten “yakıt üretim merkezleridir”. Ketonların yeni mitokondri oluşturmaya ve eski ve hasarlı hücreleri onarmaya yardımcı olduğu görülüyor. Özünde, ketojenik diyetler mitokondriyal sağlığı geri kazandırır. Keto diyet aynı zamanda iltihabı azalır ve beyinde nörolojik hastalıklarda meydana gelebilecek ve daha da kötüleşebilecek hücre hasarını önler.