Covid-19 ile tanışmamızın sene-i devriyesi dolmak üzere. Ne yazık ki 1 yıl içinde hepimize hayatı sorgulatan bu küçük virüs kafalarımızı da karıştırdı ancak bilgiler yavaş yavaş oturuyor gibi. ‘Aşıların yan etkileri nasıl? Geleneksel aşı mı, yoksa mRNA aşısı mı daha iyi? Karantina süresi, bulaş süresi hastalıkta ne kadar? Yüzeylerden bulaşıyor mu?’ gibi soruların cevapları daha net bir şekilde artık elimizde var.
Öncelikli olarak en merak edilen konu elbette ki aşılar. mRNA dediğimiz yeni çıkan ‘genetik’ olarak bilinen aşılar aslında yeni bir çağı başlatıyor bizim için. Bugüne kadar kullandığımız koruyucu geleneksel tip aşılarda öldürülmüş ya da zayıflatılmış virüsler enjekte edilerek insanın kendi bağışıklık sisteminin bu aşıya karşı savaşmasını ve antikor oluşmasını bekliyorduk. Bu yüzdendir ki mesela grip aşısı olduktan hemen sonra hafif bir kırgınlık hissi yaygın olarak görülür. Bunun nedeni vücudun o sırada çok küçük miktarda ‘zayıflatılmış’ grip virüsü ile savaşmak için efor sarf ediyor olmasıdır.
Ancak mRNA aşıda durum biraz farklı. Geleneksel aşıların aksine burada vücudun kendi bağışıklık sisteminin harekete geçmesi beklenmiyor. Bunun yerine hücreler için bağışıklık sistemini harekete geçirecek protein üretimi sağlanıyor.
Koronavirüs Yüzeylerden Bulaşıyor mu?
Covid-19’un ilk çıktığı zamanlarda Çin’den sokakları adeta bir ordu gibi yıkayan ve dezenfekte eden kalabalık görevlilerin görüntüleri geliyordu. Biz de market poşetlerini eve sokmuyor ve her şeyi dakikalarca yıkıyorduk. Bazı araştırmalar virüsün yüzeylerde 28 güne kadar yaşayabileceğini gösterirken son zamanlarda bu konudaki endişe nispeten azalmış durumda. Yüzeylerden virüsün bulaşması için öncelikli olarak virüsü taşıyan kişinin öksürdükten ya da hapşırdıktan sonra dokunduğu yere dokunmak ve eli yıkamadan ağIza, buruna, göze götürmek gerekiyor.
Koronavirüs Hangi Yüzeyde Ne Kadar Yaşıyor?
Virüsün hangi yüzeyde ne kadar yaşadığı konusundaki araştırma sonuçları farklılık gösterse de elimizdeki veriler şöyle:
– Çelik ve plastiklerde 3 gün
– Karton üzerinde 4 ile 24 saat arası
– Kâğıt para ya da cam gibi yüzeylerde 6 güne kadar yaşayabildiği tespit edildi
– Havuzlar, saunalar gibi yerlerde bulaştığına dair henüz bir kanıt yok ancak diğer insanlar ile mesafe korunmadığında insandan insana bulaş gerçekleşebilir
– Ayrıca idrar, sperm, anne sütü gibi çeşitli vücut sıvılarından virüsün bulaşıp bulaşmadığı henüz belli olmasa da riske karşı temkinli olmak gerekiyor
Koronavirüs Karantina Süresi Ne Kadar?
Daha önce 14 gün olarak belirlenen karantina süresi eğer kişide hiçbir yakınma yoksa 10 güne kadar düşürüldü. Eğer 7 gün izolasyonda kaldıktan sonra test yaptırılıyor ve negatif çıkıyorsa yine karantina süreniz bitmiş oluyor.
Koronavirüs İçin En Riskli Yerler Neresi?
Virüs her ne kadar ekonomik anlamda büyük krize yol açsa ve hayatın akışını hepimiz için değiştirse de uzak durmamız gereken yerlerin başında ne yazık ki spor salonları, asansörler ile kafe ve restoranlar geliyor. 2 metrelik mesafeye dikkat edilse dahi virüs havada asılı kalabildiği için bu alanlarda bulaş artıyor. Özellikle kalp atışının hızlanması ile yoğun nefes alışverişi olan ve kapalı olan spor salonlarının çok iyi havalandırılması gerekiyor.
COVID-19’da Geleneksel Aşı mı, mRNA Aşısı mı?
Her ilaç ve aşıda tüm olası yan etkileri görmek için en güvenli süre 20 yıl baz alınsa da yaklaşık olarak bir aşının geliştirilme süresi 5 yıldır. Covid-19 için normalden çok daha yoğun ve hızlı bir çalışma gerçekleştirildi ve karşımıza sıklıkla kabul gören iki aşı seçeneği çıktı. Bir tanesi Çin tarafından geleneksel yöntemle üretilen aşı, diğeri ise birkaç farklı üretim ile karşımıza çıkan mRNA aşısı. Benim kanaatim geleneksel aşıların hala daha güvenli olduğu yönünde ise de en doğrusunu bize zaman gösterecek.
mRNA Aşısının Özellikleri
Şu anda Covid-19 aşısı haricinde hali hazırda onay almış ve yaygın olarak kullanılan bir mRNA aşısı yok. Ancak bilim dünyası için bu aşı çeşidi yeni değil. 90’lardan beri bilim dünyası bu aşılar üzerinde çalışıyor. Zika virüsü, grip virüsü için de mRNA aşıları üretilmeye çalışıldı. Gelecekte tek bir mRNA aşısı ile birkaç farklı virüse karşı koruma sağlanabileceği düşünülüyor.
Geleneksel Aşının Özellikleri
Çin’in ürettiği geleneksel aşı diğerleri kadar tartışmalı olsa da yöntem olarak bildiğimiz bir teknik. Virüs inaktive edilerek vücudun savaşabileceği dozda enjekte ediliyor ve vücudun kendi bağışıklık sistemi kendini savunmak için harekete geçiyor. Böylece bir antikor oluşturularak virüs ile karşılaşıldığında öldürücü bir hastalık olmaktan çıkıyor.
COVİD-19 daha uzunca bir süre tartışılacağa benziyor. İnşallah umudum o yöndeki mart 2021 sonu itibarı ile her şey normale dönsün.
