Bazı durumlarda depresyon ve anksiyete tablosu antidepresanlara ve psikoterapiye yanıt vermez. Belirtileriniz geçici bir süreliğine iyileşebilir ancak tedavi kesildiğinde tekrar başlayabilir ya da tedaviye rağmen yanıt alınamayabilir. Buna tedaviye dirençli depresyon diyoruz. Unutmayın depresyon tedavisinde kullandığınız ilaçlar size 6 ay içinde iyileştirmeli. Eğer ilacı bırakamıyor ve bıraktığınızda tekrar yakınmalarınız başlıyorsa tedaviniz yanlış ya da yetersiz demektir. İyi haber ise şu, dirençli depresyon ve anksiyete tedavisinde başka bir seçenek daha var: Beyin Stimülasyon Tedavileri.
Beyin Stimülasyon Tedavileri, beyin aktivitesini tetiklemek için ultrason ve lazer dalgaları kullanır. Böylece dış dünyaya küsmüş olan beyin hücreleri tekrar canlandırılır ve pozitif anlamda çalışma düzenine başlarlar. Çok yıllar öncesine dayanan benim asistanlığımda bile kullandığımız elektrokonvülsif Tedaviler ilk beyin stimulasyon yöntemleri idi.
Elektrokonvülsif terapi (ECT) 80 yılı aşkın bir süredir kullanılmaktadır. En çok araştırılan beyin stimülasyon tedavi türüdür. Genellikle şiddetli, tedaviye dirençli depresyon veya bipolar bozukluk için kullanılır. Çalışmalar ECT’nin güvenli olduğunu ve iyi çalıştığını gösteriyor. Ancak biraz ürkütücü bir tedavi olması nedeniyle rutin kullanımdan uzak, hastane yatış şartlarında önerdiğimiz bir tedavi yöntemi olarak halen gündemini koruyor.
Elektrokonvulzif tedavi şok tedavisi dediğimiz bir yöntemdir, yüksek voltajlı elektrik uygulanmakta ve günümüzdeki uyarma yöntemleri ile farklılık göstermektedir. Beyin uyarım yöntemleri çok eski zamanlardan beri kullanılagelmiş ve etkinlikleri gösterilmiştir, bu nedenle her geçen gün bu konuda yeni teknolojik gelişmeler ön plana çıkmaktadır. Günümüzde çok daha pratik hastada hiçbir yan etki oluşturmayan beyin uyarıcı uygulamalar kullanılır hale gelmiştir.
Tekrarlayan transkraniyal manyetik stimülasyon (rTMS), beyninizi uyarmak için tekrarlanan manyetik darbeler kullanır. Burada kullanılan düşük akımlı uyarıların beyne oldukça etkin olduğu bildiriliyor. TMS halen kullanılan tedavi amaçlı girişimsel olmayan pratik bir yöntem. TMS ile yüzeyel beyin hücresi 2-3 cm’e kadar uyarılabiliyor ve yarattığı etki ile beyin dokusunun elektrik akımı harekete geçirilerek sinir hücreleri resetlenmekte ve yenilenmektedir. TMS düşük ve yüksek frekans aralığında uygulanabilir. Genellikle depresyon ve anksiyete olgularında tekrarlayan TMS uygulaması yapılmakta, yoğunluk ve zaman aralığı hastanın durumuna göre ayarlanabilmekte ve beyinde ihtiyaç halinde uyarı veya sakinleştirme yapılabilmektedir. Beynin depresyon ve anksiyeteye neden olan sinir hücrelerinde düzelme sağlar.
TMS uygulamaları yıllardır depresyon ve anksiyete hastalarında uygulanagelmekle beraber nörolojik hastalarda özellikle Alzheimer gibi demans tablolarında yüzeyel uyarı etki sağlaması tedavi başarısını düşürdüğü görülmektedir. Sadece beynin 2-3 cm derinliğine inerek etki gösterebilirken çok daha yeni bir uyarı sistemi son 3 yıldır gündeme gelmiş durumda. Transkranyal Pulse Stimulasyon dediğimiz TPS uygulaması çok daha etkili bulunmuştur. Beynin 8 cm derinliklerine inerek derin alandaki duygu merkezini uyarma sağlayabilen yeni TPS uygulaması çığır açan bir yöntem olarak Avrupa’da lanse edilmiştir.
TPS tedavisi nerelerde kullanılır?
TPS, beyinde sinir hücresi aktivitesini uyararak duysal ve motor yanıtları artırma etkisi sağlayabilir. Böylece kortikal bölgelerin işlevsel haritasını çıkarmamıza yardımcı olur. Örneğin temporal bölgede uyarılan TPS hafıza bilgilerini güçlendirirken derin bölge uyarımı ile duygu durumu düzenleyebilir kişinin pozitif bakışını artırarark hayata tekrar duygu durumu düzelmiş şekilde katılımını kolaylaştırır.
TPS, tedavi açısından psikiyatrik ve nörolojik bozukluklarda kullanılmaktadır. Özellikle hareket bozukluklarında etkisi görülmektedir. Parkinson hastalarında motor kortekse uygulanan TPS, motor testlerdeki performansı artırmaktadır. İnme gibi lezyonlardan sonra motor korteksin fonksiyonel özelliklerini değerlendirmek için de kullanılır. Ayrıca kronik ağrı olgularında TPS’in direk ağrı merkezini uyardığı ağrı kesici etki sağladığı bilinmektedir. Alzheimer hastalığında ise yapılan çalışmalar gerek konuşma akıcılığı ve kelime dağarcığında gerekse de duygudurumda artış ön planda olmak üzere kişilerin günlük yaşam aktivitelerini olumlu yönde etkilemektedir. Tedavi anlamında kaderine bırakılan demans olguları için dünyada son birkaç yılda beyin esnekliği nöroplastisite anlamında kognitif rehabilitasyon, kognitif fizik tedavi ve kognitif serumlar olmak üzere pek çok tedavi seçeneği gündeme gelmiş ve rutin uygulamaya girmiştir.
Majör depresyon hastaları üzerinde yapılan çalışmalar sol prefrontal korteks aktivitesinin azaldığına sağ prefrontal korteks aktivitesinin ise arttığına işaret etmektedir. Sol prefrontal kortekse yüksek frekansta uygulanan TPS’nin depresyon tedavisindeki etkinliği gösterilmiştir. TMS ve TPS tedavisi depresyon tedavisinde FDA onayına sahiptir. Depresyon dışında da birçok psikiyatrik bozuklukta etkin şekilde kullanılmaktadır.
TPS uygulamasının yan etkisi var mıdır?
TPS uygulaması beyni uyarma etkisine sahiptir bu amaçla düşük ihtimal de olsa nöbet riski taşıyabilir ancak doz ayarlaması yapıldığında bu risk son derece nadirdir.
TPS Alzheimer tedavisinde 6 seans, depresyon ve anksiyete tedavisinde henüz net bir kılavuz olmamasına rağmen ortalama 10-20 seans ile etkinliğin yüksek olduğu belirtilmektedir. Seanslar yaklaşık 20-30 dakika sürmektedir. Ve genellikle bir ay boyunca haftada 3 gün yapılır.
