Trigeminal nevralji aslında halk arasında “çıldırtan ağrı” olarak bilinen ve şimşek çakması hissi olarak nitelendirilen nevralji ağrılarının en yaygın ve en şiddetli olanıdır. Kadınları erkeklerden daha sık etkiler ve 50 yaşın üstündeki kişilerde görülme olasılığı daha yüksektir.
Nevralji, sinirin kendisinin ağrı duyması anlamına gelir, ancak diğer ağrılardan çok daha farklı ve şiddetlidir, çünkü sinirler duyuyu ve hisleri beyne götüren yapılardır. Trigeminal nevralji, adını etkilendiği sinirden alır. Trigeminal sinir, beyin soğancığından çıkar ve öne doğru üç dallı bir şekilde gelerek yüzümüzün bütün duyusunu algılar. Bu sinir dallarından biri gözümüze, biri dişimizin üst kısmına, biri çenemize gelir. Bu yüzden trigeminal nevralji ağrıları da genelde alt ve üst çenede, göz üstünde ve bazen burun etrafında hissedilir.
Trigeminal nevralji belirtileri
Trigeminal nevraljide ağrı:
- Saniyeler sürer (çok şiddetli hastalarda dakikaları bulabilir),
- Günde defalarca tekrarlar,
- Yüzün bir yarısında elektrik çarpması şeklinde ve çok şiddetlidir,
- Özellikle konuşmak, yemek yemek gibi aktivitelerle trigeminal siniri çalıştırdığımızda tetiklenir,
- Elektrik çarpması benzeri ağrıya dönüşmeden önce sürekli ağrı ve yanma hissine neden olur,
- Yanak, çene, diş, diş etleri, dudaklar veya daha az sıklıkla göz ve alında hissedilebilir,
- Ağrı tek bir noktaya odaklanır veya zamanla daha sık ve yoğun hale gelir.
Trigeminal nevralji neden olur?
Temelde bu ağrı, trigeminal sinir üzerinde oluşan baskı veya hasar nedeniyle, beyne yanlış ağrı sinyali gönderilmesinden kaynaklanır. Bu sinirde hasara veya baskıya neden olan pek çok faktör rol oynayabilir:
Sinirde hasar veya baskı: Kanıtlar, trigeminal nevralji ağrılarının büyük çoğunluğunun, trigeminal sinir üzerindeki baskıdan kaynaklandığını gösteriyor. Çoğu durumda bu baskı, başka bir damarın trigeminal siniri sıkıştırmasıyla oluşur. Örneğin damarların şişmesi, trigeminal sinire temas etmelerine ve sürtündükleri anda şimşek çakması gibi bir ağrıya neden olur. Trigeminal nevraljinin özellikle yaşlılarda görülmesinin de nedeni var. Trigeminal sinirin hemen yanından denge damarımız geçer. Damarların etrafında duvar kaslardan oluşuyor. Yaş ilerledikçe, sıklıkla da 55 yaş üzerinde cildimiz gibi denge damarımız da kas yapısı nedeniyle kırışır, büzüşür ve büklümlü bir şekil alır. Normalde birbirine değmeyen sinir ve damar, damarın büklümlü bir şekil almasıyla iyice birbirine yaklaşır. Ne zaman siniri uyaracak bir hareket yaparsak (konuşmak, sakız çiğnemek, yemek yemek, esnemek) sinir biraz daha şişer ve denge damarına değer. İşte o anda sinirin beslediği bölgede çok şiddetli, elektrik çarpar gibi bir ağrı oluşur.
Tümör: Trigeminal siniri sıkıştıran bir tümör de trigeminal nevraljiye neden olabilir.
Multipl Skleroz (MS): MS veya belirli sinirleri koruyan miyelin kılıfına zarar veren benzer bir bozukluk da trigeminal nevraljiye neden olabilir. Bazı insanlarda, MS gibi hastalıklar nedeniyle sinir üzerindeki baskıdan koruyucu dış tabaka (miyelin kılıfı) yıpranır, bu da ağrı sinyallerinin sinir boyunca iletilmesine neden olabilir.
Yüksek Tansiyon: Bilimsel çalışmalar, yüksek tansiyonlu kişilerin damar yıpranma ve hasarına bağlı olarak, daha fazla trigeminal nevralji riski altında olduğunu gösteriyor.
Diğer durumlar: Uyku problemleri ve stres trigeminal nevraljide ana tetikleyicilerdendir. Trigeminal nevraljiden cerrahi yaralanmalar, inme veya yüz travması da sorumlu olabilir. Özellikle diş tedavileri sonrasında, trigeminal nevralji ağrıları çeken çok fazla hasta kliniklere başvurur. Ancak çoğu doktor ve diş hekimi, diş operasyonlarının trigeminal nevraljiye neden olabileceğine inanmaz. Bunun yerine, sinirde bozulmaların zaten başladığı, diş tedavisiyle bu bozulmaların tetiklenerek nevraljik ağrı oluşmasına neden olduğu kabul edilmektedir. Ağrı sıklıkla ilk olarak üst veya alt çene boyunca görülür, bu nedenle birçok hasta diş apsesi olduğunu varsayar. Hatta diş hekimi tarafından doğru yönlendirilmeyen bazı hastalar, kanal tedavisi görür ama yine de ağrıları dinmeyince sorunun dişle ilgili olmadığını anlarlar.
Trigeminal nevralji ağrısı nasıl geçer?
Bir trigeminal nevralji hastası ile karşılaşınca, ilk yapılması gereken ağrının ne kadar şiddetli olduğunu belirlemektir. Eğer ağrı hafifse, ağrıyı tetikleyen faktörler kontrol altına alınabilir. Mesela uykunun yeniden düzeni, stres kontrolü ve tansiyon kontrolü yapılır. Ek olarak, beyne ağrı sinyallerini azaltacak ilaç tedavisine başlanabilir. MS veya tümör gibi ikincil nedenler olmadığında, beyinde sinir ile damar bağlantısını net görmek için ayrıntılı görüntüleme taramaları yapılmalıdır. Bu görüntülemeler sonucunda ve başka tedavilere yanıt alınamıyorsa, son seçenek olarak cerrahi müdahaleye başvurulur.
Cerrahi müdahalelerde, siniri zedeleme riski vardır. Bu da işitme kaybı, yüz kaslarında zayıflık, yüzde uyuşma, inme veya diğer bazı yan etkilere neden olur, çünkü trigeminal sinir doğrudan yüz duyunuzu yöneten motor bir sinirdir. Daha ılımlı bir müdahale, sinire tehlikesiz bölgeden girip iletisini durdurmak, sinirlerin çıktığı ana yumağı susturmaktır. On beş dakikalık bir işlemle, sinire zarar vermeden beynin ağrı algısını engelleyen bu enjeksiyonlar, ağrı döngüsü kırılana kadar aralıklarla ardarda 3 kere yapılabilir. Bu yöntemle, trigeminal sinir ile yakından ilişkili sinir hücreleri topluluğu susturulur.
