Vasküler demans ikinci en yaygın demans türü olup demansı olan her 100 kişiden 20’sinde vasküler demans görülür.
Vasküler demans, beyindeki kan damarları hasar gördüğünde ortaya çıkar. Bu damarlar kanı kalpten beyne iletir. Kanımız, beyin hücrelerinin düzgün çalışmasına yardımcı olan oksijen ve besinler içerir. Kan damarları hasar gördüğünde, bu beyin hücrelerine kan akışını azaltır. Bu, beyin hücrelerimizin çalışmasını etkiler ve onların da hasar görmesine neden olur, bu da hafıza ve düşünme sorunları gibi bunama semptomlarına yol açabilir. Bazen bu kan damarı ve beyin hücresi hasarı, hafif düzeyde ve demans olarak teşhis edilmeyen hafıza ve düşünme sorunlarına neden olabilir. Buna vasküler hafif bilişsel bozukluk denir.
Vasküler demans tipleri
Vasküler demansın farklı tipleri bulunmaktadır.
İnme sonrası demans
İnme sonrası demans, kişi felç geçirdikten sonra unutkanlığın gelişmesi anlamına gelir. Beynin bir kısmına kan akışı aniden kesildiğinde felç meydana gelir. Bu genellikle beyindeki büyük bir damar bir kan pıhtısı tarafından tıkandığında görülür. Bazen bunun nedeni bir damarın kanaması olabilir. Buna hemorajik inme denir ve genellikle anevrizma adı verilen arter duvarındaki zayıflıktan kaynaklanır.
İnme, beynin etkilenen kısmına bağlı olarak hareket, duyu koordinasyonu, konuşma veya görme ile ilgili sorunlara neden olabilir. Bir inmeden sonra zamanla düzelmeyen hafıza ve düşünme sorunları olan kişiye inme sonrası vasküler demans teşhisi konulabilir. Kabaca inme geçiren her üç kişiden biri demans geliştirmeye devam ediyor. Ne yazık ki, felç geçiren kişilerin felç tekrarlama olasılığı ve bu nedenle gelecekte bunama geliştirme riski daha yüksektir.
Beynin küçük damar hastalığı (SVD)
Vasküler bunama, beyne kan sağlayan küçük damarların hasar görmesinden de kaynaklanabilir. Buna küçük damar hastalığı (SVD) denir. Bu küçük damarlar beynin sadece çok küçük bir bölgesini beslediği için hasar oluştuğunda kişi tarafından fark edilmez. Bununla birlikte, zamanla hasar yayılabilir ve bunamaya neden olabilir.
Beynin her bölgesinde bu küçük damarlar vardır, bu nedenle beynin SVD’den etkilenen alanı kişiden kişiye değişebilir. Bununla birlikte, SVD’li kişilerde yaygın yakınmalar arasında konsantrasyon ve düşünme sorunları, kişilik veya ruh halindeki değişiklikler, hafıza kaybı, yürüme güçlüğü veya denge sorunları yer alır.
Küçük damar hastalığının neden olduğu kan damarlarına ve beyin hücrelerine verilen hasar, yıllar içinde gerçekleşir. SVD’si olan biri, zamanla daha da kötüleşecek olan hafızasını ve düşüncesini etkilemeye başlayana kadar bu değişiklikleri fark etmeyebilir.
Küçük damar hastalığının ana nedeni hipertansiyondur. SVD, beyin damarlarındaki protein amiloidinin oluşumundan da kaynaklanabilir. Bu, Alzheimer hastalığının gelişiminde rol oynayan aynı proteindir ve bu nedenle birisi aynı anda her iki duruma da sahip olabilir. Buna genellikle karışık demans denir.
Bir kişinin vasküler demans riskini artırabilecek faktörler vardır, tüm bu faktörler beyindeki kan damarlarına zarar verme olasılığını artırır.
- Sigara içmek
- Yüksek kan basıncı
- Yüksek kolesterol düzeyi
- Tip 2 diyabet
- Obezite
- Düşük fiziksel aktivite
- Kalp hastalıkları
Herkes için yüksek tansiyon ve yüksek kolesterolü yönetmek vasküler demans ve felç riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Araştırmalar ayrıca, özellikle orta yaşta düzenli egzersiz ve sağlıklı beslenmenin de riski düşürmeye yardımcı olabileceğini düşündürmektedir.
İyi bir beyin ve kalp sağlığı için ve vasküler bunama riskinizi azaltmaya yardımcı olmak için:
- Sigara içme
- Aktif ol ve düzenli egzersiz yap
- Sağlıklı bir kiloyu koru
- Sağlıklı ve dengeli beslen
- Yüksek kolesterol ve kan basıncını kontrol altında tut
- Diyabetiniz varsa, durumunuzun iyi yönetildiğinden emin ol
Kırklı ve ellili yaşlarda sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek, bunama riskinizi azaltmaya yardımcı olmak için özellikle önemli görünüyor. Bu sadece fiziksel olarak aktif kalmayı değil, aynı zamanda zihinsel ve sosyal olarak aktif olmayı da içerir.
İstisnai olarak nadir durumlarda, vasküler demansa kalıtsal bir genetik bozukluk neden olabilir. Bunun bir örneği, CADASIL (subkortikal enfarktlar ve lökoensefalopati ile birlikte serebral otozomal dominant arteriyopati) olarak adlandırılan bir bozukluktur. Bu bozukluğu olan kişilerde genellikle ailede inme ve bunama öyküsü vardır.
